O niezwykłości kultury materialnej koczowniczego plemienia Scytów świadczą, odnalezione na północnym wybrzeżu Morza Czarnego i na Krymie – m.in. w kurhanach Kul Oba, Tołstaja Mogiła (Towsta Mohyła) i Sołocha, kunsztowne ozdoby i przedmioty codziennego użytku.
Złoty grzebień z Sołoszy, sztuka grecko-scytyjska, IV w. p.n.e., Ermitaż, St. Petersburg
Ów, nadal bardzo tajemniczy, lud, wędrujący przez Europę Wschodnią w okresie pomiędzy VIII wiekiem p.n.e. i III wiekiem n.e., głównym motywem zdobniczym uczynił zwierzę. Najczęściej był to koń – najwierniejszy przyjaciel przemierzającego stepy wojownika. Szczątki koni odnaleźli archeologowie w scytyjskich nekropoliach, w pełnej uprzęży chowano je w sąsiedztwie właścicieli. Zwierzęta miały również znaczenie magiczne: kunsztowne przedmioty zdobiono przedstawieniami pełnych dostojeństwa gryfów, lwów, dzików i jeleni, które ścierają się w walce, konie zaś wiernie służą wojownikom.
Męski naszyjnik ze złota, odnaleziony w kurhanie Tołstaja Mogiła, IV w. p.n.e., Muzeum Skarbów Historycznych w Kijowie
Datowane na V i IV wiek p.n.e., przedmioty z kurhanu Kul Oba, zostały odnalezione w 1831 roku przez żołnierzy budujących w tym miejscu bazę, a następnie wydobyte przez ekipę archeologiczną Paula Debrux – naukowca zajmującego się Królestwem Bosporańskim. W grobowcu spoczywały trzy osoby: pewien, szlachetnie urodzony, Scyta, jego żona lub konkubina oraz giermek-woźnica, znaleziono tam również szczątki konia.
Złoty kolczyk emaliowany, dekorowany techniką filigranu i granulacji, odnaleziony w kurhanie Kul Oba, ok. 350 r. p.n.e., obecnie w petersburskim Ermitażu
Złota bransoleta odnaleziona w kurhanie Kul Oba, z wygrawerowanymi jeleniami i gryfami, 400-350 r. p.n.e., Ermitaż, St. Petersburg
Pośród złotej biżuterii, znajdującej się obecnie w Gabinecie Carycy petersburskiego Ermitażu, zwracają uwagę torquesy (nordyckie naszyjniki) zakończone figurami Scytów na koniach i głowami lwów. We wzorach sztuki scytyjskiej widać wpływ kontaktów ze światem greckim – istotnie, w V wieku p.n.e. na północnym wybrzeżu Morza Czarnego powstają kolonie Hellady. Dzięki temu rozpoczyna się wymiana towarów luksusowych pomiędzy ludami i oddziaływanie greckich motywów na kulturę materialną scytyjskich wojowników.
Złote zakończenie torquesu w formie głowy lwa, znalezisko z Kul Oba, V-IV w. p.n.e., St. Petersburg
Złoty torques z figurkami Scytów na koniach, znalezisko z Kul Oba, pocz. IV w. p.n.e., Ermitaż, St. Petersburg
Bransoleta z torsami Sfinsków, złoto i emalia, dekorowana techniką filigranu i granulacji, znalezisko z Kul Oba, Ermitaż, St. Petersburg
W III wieku n.e. kulturze scytyjskiej położyły kres najazdy Gotów, mających wkrótce zalać tereny Europy Centralnej i Zachodniej, za nimi zaś podążyli niszczycielscy Hunowie.
Płytka dekoracyjna z leżącym jeleniem, V w. p.n.e., znaleziona w Kul Oba, Ermitaż, St. Petersburg
Ola Schymalla
Źródło i zdjęcia:
www.hermitagemuseum.org/
Paola D’Amore, Scytyjskie złoto ze stepów, [w:] Skarby świata, Wydawnictwo Muza SA, Warszawa 1999.
