Jeśli kupując biżuterię z kamieniami szlachetnymi chcemy dokonać właściwego wyboru, warto znać kilka zasad rozróżniania kamieni pod względem ich klasy.
Kamienie I klasy
Kamienie szlachetne to rzadko spotykane minerały i skały o dużej wartości, odznaczające się szklistym połyskiem, przejrzystością, twardością powyżej 7 w skali twardości kamieni Mohsa i, co za tym idzie, dużą trwałością oraz (ewentualnie) efektownym zabarwieniem. Są to na przykład: diament, rubin, szafir, szmaragd, akwamaryn, morganit, i inne odmiany beryli, aleksandryt, cymofan, spinel, turmalin. Można je też nazwać kamieniami I klasy.
Kamienie, które odznaczają się powyższymi cechami w mniejszym stopniu, są półszlachetne – kamienie II klasy. Przykładem mogą być: niektóre ametysty (mocno fioletowe i przejrzyste), cytryny, opale, granaty, topazy.
Aby dokonać satysfakcjonującego zakupu kamieni kolorowych, warto poznać klasyfikację, która została opracowana na potrzebę oceny klasy diamentów, ale stosowana jest również dla kolorowych przejrzystych kamieni szlachetnych oraz niektórych półszlachetnych, np.: ametystów czy cytrynów. System ten został uznany przez Gemmological Institute of America (GIA), światowego eksperta w dziedzinie kamieni szlachetnych i jest powszechnie używany także w Europie.
Klasyfikacja czystości kamieni szlachetnych
Podstawowym czynnikiem oceny jakości kamienia są wartości opisujące jego przejrzystość (czyli czystość, z angielskiego clarity). Twardość pozostawia się uplasowaniu w skali Mohsa i nie podlega ona subiektywnej ocenie, jest wartością bezwzględną. Szlif jakości innej niż najwyższa, dyskwalifikuje kamień. Tak więc to właśnie czystość jest cechą, która decyduje o klasie kamienia. W przypadku diamentów to podstawowy wyznacznik ich wartości (przeczytaj także: Jak kupować diamenty).
FL (z ang. flawless – bez skazy) lub LC (z ang. loup clean). Określa kamień o idealnej czystości, nawet przy powiększeniu przez mikroskop. Niezwykle rzadko spotyka się kamienie o takiej czystości.
IF (z ang. intenrally flawless – bez skaz wewnętrznych). Określa kamień, w którego wnętrzu nie ma inkluzji, a na powierzchni zewnętrznej w dziesięciokrotnym powiększeniu nie widać żadnych skaz.
VVS (z ang. very very slightly included – o bardzo, bardzo nieznacznych zanieczyszczeniach). Ten stopień podzielony jest na dwie klasy, oznaczane jako VVS1 i VVS2, z których 1 oznacza czystszy kamień. Kamienie tak oznaczone mają bardzo małe i trudno dostrzegalne przy dziesięciokrotnym powiększeniu niedoskonałości.
VS (z ang. very slightly included – o bardzo nieznacznych niedoskonałościach). Ta kategoria także podzielona jest na dwa stopnie: VS1 i VS2 i, jedynka oznacza lepszą jakość kamienia. Ta klasa oznacza kamień o niewielkich inkluzjach widocznych przy dziesięciokrotnym powiększeniu. Najsłabsze kamienie z grupy VS2 miewają skazy widoczne dla doświadczonego oka bez powiększenia.
SI (z ang. slightly included – o niewielkich niedoskonałościach). Podział na podgrupy SI1 i SI2. Inkluzje w klasie SI są łatwo dostrzegalne pod lupą jubilerską i można je również przy dużym doświadczeniu znaleźć gołym okiem.
I (z ang. included – z niedoskonałościami) lub P (pique). Podział na podgrupy: I1, I2 i I3 lub P1 (pique prim), P2 (pique secundum), P3 (pique tertium). W kamieniach tych nie trudno zobaczyć inkluzje, bez pomocy lupki. W przeciwieństwie do klasy SI, w tym przypadku skazy mogą wpływać na połysk i przejrzystość kamienia. Im wyższy indeks, tym skazy są większe i bardziej widoczne, a kamień niższej wartości. Kamienie z indeksem 3, mogą być tak zanieczyszczone, że zupełnie pozbawione brylancji, przejrzystości.
Decydujący czynnik oceny
Kolejnym ważnym dla oceny jakości kamienia czynnikiem, jest kolor. W przypadku kamieni kolorowych, ocena ich wartości ze względu na kolor, jest kwestią indywidualną dla każdego minerału czy skały.
Najkosztowniejszymi kamieniami wśród tych kolorowych, są korundy – szafiry i rubiny. Ich twardość w skali Mohsa to 9, zajmują miejsce zaraz za najtwardszym kamieniem – diamentem. W przypadku rubinu najbardziej doceniana barwa to pigeon blood – gołębia krew – czerwień z odrobiną niebieskiego pigmentu.
Cenione szafiry to tzw. cejlońskie, pochodzące ze Sri Lanki, których odcień jest nieco jaśniejszy od typowego dla szafiru ciemnego niebieskiego, zbliżony do koloru tanzanitów lub te, pochodzące z regionu Kaszmiru, których mocno niebieska, intensywna barwa przypomina elektryczny niebieski.
Następnie, bardzo pożądanymi kamieniami są te, z grupy beryli. Należą do nich m.in.: szmaragdy, akwamaryny, morganity. Ich twardość w skali Mohsa to 8. Najdroższe kolumbijskie szmaragdy mają mocną, zielono-butelkową barwę, ale równie cenione – zambijskie – neonową, seledynową. Najbardziej doceniane akwamaryny to takie o mocno intensywnej błękitnej barwie. Wartościowe morganity to te, których barwa jest intensywnie różowa – przypominają one różowe diamenty. Ciekawym przypadkiem są tanzanity, należące do zoisytów. Ich złoża znajdują się wyłącznie w Tanzanii, a co więcej – wyczerpują się. Zatem wartość tych kamieni, nawet średniej jakości, znacznie wzrośnie w przyszłości. Wśród nich, najwyżej ocenia się fiołkowo-niebieską barwę, która intensywnością przypomina właśnie barwę szafirów. Warto też wspomnieć o ametystach, zasługujących na miano półszlachetnych kamieni. Najbardziej wartościowa dla jubilerów barwa, to ta ciemnofioletowa.
Można wysnuć wniosek dotyczący większości kamieni kolorowych, że im bardziej intensywny, nasycony kolor, tym lepszej jakości jest kamień. Żywy kolor może być wynikiem dużej czystości, bo w kamieniu ma miejsce gra światła, która „podbija” jego barwę. Wskazuje to na dobrą jasność i blask kamienia. Zwykle, najbardziej drogocenne są te okazy, których barwa jest najintensywniejsza, bądź po prostu rzadka w swoim gatunku, np. turkusowy turmalin Paraiba czy biały bursztyn.
Oliwia Gozdek
