Szafir, to jeden z najcenniejszych kamieni szlachetnych na świecie. Zwykle kojarzony jest z głęboką, niebieską barwą, lecz występuje w wielu kolorach. Jego najpiękniejsze, najrzadsze i największe okazy pochodzą ze skał magmowych, z egzotycznego Dalekiego Wschodu i południa. W astrologii, przeznaczony jest Bykowi i osobom urodzonym w maju. Przypisywana mu jest moc uzdrawiania i magiczny wpływ.
Szafir to kamień szlachetny będący odmianą niezwykle rzadko występującego minerału – korundu, znanego ze swojej twardości – na skali Mohsa korundy plasują się zaraz za najtwardszymi z kamieni szlachetnych – diamentami, osiągając wartość 9. Z tego względu (oraz dzięki walorom wizualnym), szafiry często wykorzystuje się do zdobienia biżuterii, zaś ich syntetyczne odpowiedniki, do produkcji odpornego na zarysowania szkła szafirowego, stosowanego przede wszystkim w produkcji zegarków.
Nazwa tego kamienia wywodzi się z greki, od słowa sappheiros, w starożytności oznaczającego lapis lazuli. Słowo to zostało prawdopodobnie zaadoptowane z języków semickich (hebr. sappir).
Szafiry występują w skałach magmowych, głównie na terenie Sri Lanki, Tajlandii, Indii, Kambodży, Birmy, Australii, Madagaskaru, RPA, Tanzanii, Namibii, Rosji, USA, Kolumbii. W Polsce, białe i bezbarwne szafiry, występują na Dolnym Śląsku w okolicach Karpacza i rzeki Izery.
Najważniejszym czynnikiem oceny szafirów jest kolor kamienia. Najcenniejsze są te najrzadsze odmiany. Pożądanym walorem jest nasycenie koloru, ale takie, aby nie przyciemniało barwy, a jedynie ją intensyfikowało. Kolorowe szafiry zwykle są bardzo czyste, niebieskie zaś częściej posiadają inkluzje. Wśród niebieskich, małą zawartością inkluzji charakteryzują się szafiry kaszmirskie. Skala koloru niebieskiego w szafirze może wahać się od bardzo jasnego błękitu, do czerni. Czarny szafir to zwykle szafir o niebieskim kolorze, lecz i dużym zanieczyszczeniom. Przez nie, uzyskuje on mętność i brak przejrzystości, co nie pozwala przechodzącemu światłu wydobyć jego niebieskiej barwy, dając złudzenie, że jest czarny. W kwestii przepuszczalności światła, szafiry mogą być przezroczyste (najcenniejsze), przejrzyste, bądź przeświecające. Zależy to od stopnia zanieczyszczenia – im bardziej klarowna struktura szafiru, tym jest on cenniejszy.
Naturalne szafiry posiadają bardzo charakterystyczne inkluzje, nazywane liniami wzrostu. Linie wzrostu powstają podczas procesu kształtowania się kryształu – świadczą o tym, ze kamień nie jest syntetyczny. Z grupy korundów, znacznie częściej można znaleźć duże kryształy szafiru, niż rubinu. Wydobywane kamienie osiągają masę od poniżej karata do kilkuset karatów. Szafirom nadaje się różne szlify, w zależności od ich pierwotnego kształtu czy ułożenia inkluzji. Celem jest zachowanie jak najlepszych proporcji po oszlifowaniu oraz umożliwienie jak najlepszego przechodzenia światła, a co za tym idzie wydobycie intensywności koloru, podkreślenie pleochroizmu, asteryzmu czy ułożenia kolorów w kamieniu.
Warto nadmienić ponownie, że szafir to nie tylko kamień o niebieskiej barwie. Barwa kamienia zależy od zawartości pierwiastków. Minerały o tej samej strukturze krystalicznej, które mają inną zawartość, np. żelaza, chromu, tytanu, wanadu, są wciąż tym samym minerałem, zachowującym jednakowe właściwości fizyczne, lecz tworzącym różne odmiany kolorystyczne. Gama kolorów tego korundu jest bardzo szeroka, a określanie mianem szafiru, wyklucza się tylko w przypadku krwistoczerwonego korundu, którym jest rubin. Odmiany o pozostałych barwach, od niebieskiego poprzez fiolety, róże, pomarańcze, żółcienie, zielenie, a nawet brązy, czerń i szarości, należą też do rodziny szafirów.
Odmiany o charakterystycznych, rzadko występujących wśród szafirów odcieniach, mają swoje dodatkowe nazwy. I tak np.: pomarańczowo-różowy szafir to Padparadża, co w języku Sinhalese, w którym mówi się na Sri Lance, oznacza kwiat lotosu . Bardzo cenny szafir kaszmirski, to szafir o niezwykle intensywnej i głębokiej barwie indygo, przypominającej kolor płatków bławatka. Szafir cejloński z kolei, charakteryzuje się nieco innym, również wysoko cenionym, jaśniejszym odcieniem intensywnej elektryczno-niebieskiej barwy. Pożądanym wariantem niebieskiego koloru w szafirach, jest też ciemna, prawie granatowa, barwa royal blue. Fioletowy szafir to ametyst wschodni, zielony – szmaragd wschodni, jasnoniebieski – akwamaryn wschodni.
Bywa, że szafiry wykazują pleochroizm, czyli zjawisko polegające na zmianie barwy, w zależności od światła, jakie przechodzi przez kamień. Oznacza to, że szafir głęboko niebieski w świetle sztucznym, w świetle dziennym okazuje się mienić fioletowymi refleksami. Charakterystycznym dla korundów, niezwykle unikalnym zjawiskiem optycznym jest asteryzm, czyli występowanie jasnych inkluzji ułożonych w specyficzny sposób, który umożliwia światłu przechodzącemu przez oszlifowany kaboszonowo kamień, uzyskać efekt rozproszonej w środku szafiru, (zwykle) sześcioramiennej gwiazdy.
Źródła:
http://www.gia.edu http://www.gemologyproject.com http://gemsnewdirections.com http://wildsglobalminerals.com http://www.sapphirerings.org http://sedagems.com https://www.etsy.com http://www.jfjco.com http://www.thejewelleryeditor.com
